ایلان ماسک چه کاری را نمی تواند انجام دهد؟!
به عنوان مدیرعامل اسپیس ایکس(SpaceX)، مدیرعامل تسلا(Tesla) و موسس OpenAI، به نظر می رسد که ماسک در هر جایی دست کم یک بار حضور داشته است و انواع فناوری های جدید و باورنکردنی را شناسانده است. وی می گوید تا زمانی که از زمین به سیاره مریخ مهاجرت و آن را استعمار نکنیم خوشحال نخواهد بود.
در بین راکت های فضایی، خودروهای الکتریکی، باتری های خورشیدی، تحقیق پیرامون ربات های قاتل و میلیون ها چیزی که وی در آن ها نقش داشته است، ماسک اساساً نمونه ای واقعی از زندگی تونی استارک است- به همین دلیل نیز، وی الهام بخش و مرجعی برای فیلم «مرد آهنین»(Iron Man) بوده است.
اما این همیشه برای ایلان ماسک آسان نبوده است.
در اینجا نگاهی خواهیم داشت به داستان او و این که چگونه از آزار در مدرسه به یک کارآفرین بی اهمیت و سپس مدیرعامل دو شرکت عظیم علمی-تخیلی تبدیل شد و تا مرز ورشکستگی کامل هم پیش رفت.
ایلان ماسک در ۲۸ـم ژوئن ۱۹۷۱ در پرتوریا واقع در آفریقای جنوبی به دنیا آمد.
پدر او، اِرول ماسک یک مهندس الکترونیک بود، او یکبار گفته است «ایلان همیشه یک متفکر درونگرا بوده. تا جایی که بسیاری از مردم به پارتی می رفتند، زمان خود را به خوشی می گذراندند، می نوشیدند و درباره انواع چیزها از جمله راگبی و ورزش صحبت می کردند اما ایلان را باید در میان کتابخانه شخصی و کتاب هایش پیدا می کردید.»
مادر ایلان، مِی ماسک، ملیتی کانادایی داشت و یک مدل و متخصص تغذیه حرفه ای بود که تصویرش روی جعبه های غلاتِ صبحانهء Special K و جلد مجله تایم (time) چاپ شده بود.
در سال ۱۹۷۹، اِرول و مِی ماسک از یکدیگر جدا شدند. ماسک ۹ ساله و برادر کوچکترش کیمبال تصمیم گرفتند تا با پدرشان زندگی کنند.
در سال ۱۹۸۳ و در سن ۱۲ سالگی، ماسک یک بازی ساده با نام Blastar را به یک مجله کامپیوتری به مبلغ ۵۰۰ دلار فروخت. ماسک یک بار گفته بود که «بازی پیش پا افتاده ای بود… اما از فلپی بِرد بهتر بود»
با این حال، روزهای مدرسه ماسک آسان نبود، همانطور که در کتاب «ایلان ماسک: تسلا، اسپیس ایکس و جست و جو برای آینده ای خارق العاده» آمده است، او یک بار در بیمارستان بستری شد چرا که گروهی از قلدر ها وی را از پله ها پایین انداخته و مورد ضرب وشتم قرار دادند تا بیهوش شد.
پس از فارغ التحصیلی از دبیرستان، ماسک همراه با مادرش مِی، خواهرش توسکا و برادرش کیمبال به کانادا نقل مکان کرد. وی ۲ سال را صرف تحصیل در دانشگاه کوئینز در کینگستون انتاریو کرد.
… اما پس از دریافت بورس تحصیلی از دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا، تحصیلاتش را در آن جا به پایان رساند و با دو مدرک فیزیک و علوم اقتصاد به خانه برگشت.
در زمان تحصیل در دانشگاه پنسیلوانیا، ماسک و دوست دانشجوی خود آدئو رِسی خانه ای ۱۰ خوابه را به یک کلوب شبانه رسمی تبدیل کردند و این یک تجربه کارآفرینی زود هنگام برای وی بود.
پس از فارق التحصیلی، ماسک برای تحصیل در مقطع PhD به دانشگاه استنفورد سفر کرد. اما در نهایت پذیرش خود را پس از تنها ۲ روز حضور در کالیفرنیا به تعویق انداخت و تصمیم گرفت تا شانس خود را دوران تازه آغاز شدهء انفجار دات کام [دوران تأسیس گروه جدیدی از شرکت ها، بر پایهٔ اینترنت (که اغلب آن ها با شکست مواجه شدند) که به آنها شرکت های دات-کام گفته میشد. شرکت ها، دریافته بودند که اگر یک پیشوند «-e» به ابتدای نام خود و یا یک پسوند «دات کام» به انتهای نام خود بیفزایند، بهای سهام آنها در بازار افزایش مییابد] بیآزماید. او هرگز برای ادامه تحصیلاتش به استنفورد باز نگشت.
ماسک و برادرش کیمبال (در تصویر) ۲۸,۰۰۰ دلار از پدرشان گرفته و شرکت نرم افزاری ZIP2 را تأسیس کردند. استارت آپی اینترنتی که راهنمای سفر به شهرها را به روزنامه های چون نیویورک تایمز و شیکاگو تریبون ارائه می کرد.
ماسک گفته بود که در ابتدا و هنگامی که ZIP2 در حال بلند شدن از زمین بود، به معنای واقعی کلمه در دفتر محل کارش زندگی می کرد و در یک مسافرخانه محلی دوش می گرفت. همه آن ها زمانی جبران شد که شرکت کامپک (Compaq)، طی معامله ای به ارزش ۳۴۱ میلیون دلار به صورت نقد و سهام ZIP2 را خریداری کرد و ماسک به سرمایه ای ۲۲ میلیون دلاری رسید.
ماسک با استفاده از ۱۰ میلیون دلار از پولی که از فروش ZIP2 به دست آورد شرکت بانکداری اینترنتی X.Com را راه اندازی کرد. در سال ۱۹۹۹ و حدود یک سال بعد، X.Com با استارت آپ پولی تأسیس شده توسط پیتر تیل ادغام شد تا به شرکت جدیدی به نام پی پال (PayPal) تبدیل گردد.
ماسک مدیرعامل شرکت تازه تأسیس PayPal شد. اما این امر دوامی نیافت: در ماه اکتبر، وی مبارزه سختی را آغاز کرد تا موسسان پی پال را مجبور کند که سرورهای شرکت را از سیستم عامل رایگان یونیکس (Unix) به ویندوز مایکروسافت تغییر دهند. موسسان پی پال و مدیر ارشد فناوری وقت، مکس لِوچین سخت در برابر وی مقاومت کردند.
در اواخر سال ۲۰۰۰، ماسک به اولین تعطیلات طولانی مدت خود رفت[وی در ابتدای سال ۲۰۰۰ ازدواج کرده بود اما فرصت نیافته بود تا به ماه عسل برود]. در حالی که هواپیمای ماسک هنوز در آسمان مسیر استرالیا بود، هیئت مدیره پی پال، وی را اخراج کردند و تیم تیل مدیر عامل جدید شد! ماسک بعدها گفته بود که «مشکل خود تعطیلات است» [چرا که در سفر دیگری نیز به مالاریای سختی دچار شده بود!]
مشکلات برای ماسک به تدریج در حال حل شدن بود – او به عنوان تنها و بزرگترین سهامدار پی پال باقی ماند و در اواخر ۲۰۰۲ از ۱٫۵ میلیارد دلاری که Ebay برای خرید PayPal پرداخت کرد، ۱۶۵ میلیون دلار به دست آورد.
حتی پیش از فروش پی پال هم ماسک یک طرفدار مادام العمر داستان های علمی-تخیلی بود. ماسک طرحی دیوانه وار در ذهن داشت تا موش یا گیاهان را به مریخ ارسال کند. او حتی تلاش کرد تا موشک های از رده خارج شده شوروی را برای این منظور خریداری کند اما فروشندگان روسی برای هر کدام از آن ها ۸ میلیون دلار و بیشتر درخواست کردند و ماسک پنداشت که می تواند موشک خودش را با هزینه ای ارزان تر بسازد…
بنابراین در اوایل سال ۲۰۰۲، ماسک شرکتی که به عنوان «فناوری های اکتشاف فضایی» یا «اسپیس ایکس» شناخته شده است را بنیان نهاد. هدف ماسک ساخت و ایجاد فرآیند هایی به منظور کاهش هزینه پرواز های فضایی به یک دهم(تا ده برابر) بود.
اولین وسایل نقلیه اسپیس ایکس، موشک های فالکون ۱ و فالکون ۹ بودند که نام آن ها از وسیله مشهور Millennium Falcon در فیلم جنگ ستارگان گرفته شده بود.
فضاپیمای Dragon براساس آهنگ «Puff the Magic Dragon» نامگذاری شده و پاسخ ایلان ماسک به منتقدانی بود که می گفتند اسپیس ایکس هرگز نخواهد توانست وسیله ای به فضا بفرستد.
هدف بلند مدت اسپیس ایکس، مقرون به صرفه کردن استعمار و سکونت در مریخ است. ایلان ماسک گفته بود که سهام اسپیس ایکس تا تحقق چیزی که او «انتقال دهنده مستعمراتی مریخ» می خواند (یا همان پرواز به طور منظم به مریخ) عرضه عمومی نخواد شد.
در عین حال، ماسک مشغله های فراوانی هم بر روی زمین داشت. در سال ۲۰۰۴، وی اولین سرمایه گذاری اش به مبلغ ۷۰ میلیون دلار را در تسلا موتورز انجام داد. یک شرکت تولید کننده خودروهای الکتریکی که توسط مدیر کهنه کار، مارتین ابرهارد تأسیس شده بود.
ماسک به عنوان طراح محصول و رئیس هیئت مدیره مشغول به کار شد. او به توسعهء خودروی تمام الکتریک تسلا رودستر (Roadster) کمک کرد، اولین خودروی شرکت که در سال ۲۰۰۶ عرضه شد.
این ها برای او کافی نبود، بنابراین در سال ۲۰۰۶، ایده سولار سیتی (SolarCity) را مطرح کرد، یک شرکت انرژی خورشیدی که برای مقابله با گرمایش زمین طراحی شده بود. ماسک سرمایه در گردش را در اختیار پسرعموهایش پیتر و لیندون رایو گذاشت تا شرکت را راه اندازی کنند.
اما در پشت صحنه تسلا، اوضاع خوب نبود. تحت مدیریت ابرهارد، هزینه های تسلا از درآمد های آن بیشتر بود. از این رو ماسک در سال ۲۰۰۷ و در کودتایی در هیئت مدیره، ابرهارد را برکنار کرد.
در سال ۲۰۰۸ و با بحران مالی گزینه های ماسک به شدت محدود شد. وی ۴۰ میلیون دلار به تسلا سرمایه تزریق کرد و ۴۰ میلیون دلار دیگر هم قرض کرد تا تسلا را از ورشکستگی نجات دهد. و اتفاقی نبود که در همان سال مدیرعامل تسلا شد.
اما در میان اسپیس ایکس، تسلا و سولار سیتی ، ماسک عملا ورشکسته شده بود. وی سال ۲۰۰۸ را اینگونه توصیف می کند: «بدترین سال زندگی من»، تسلا به از دست دادن سرمایه ادامه می داد و مشکلاتی هم در راه اندازی موشک فالکون ۱ وجود داشت. در طول سال ۲۰۰۹، ماسک تنها با استفاده از وام های شخصی اش دوام آورد.
در همان زمان، ماسک در حال جدا شدن از جاستین ماسک بود، نویسنده ای کانادایی که از او ۶ پسر داشت.
اما درست در کریسمس سال ۲۰۰۸، ماسک دو خبر خوش دریافت کرد: اسپیس ایکس قراردادی ۱٫۵ میلیارد دلاری را با ناسا و به منظور حمل تدارکات به فضا منعقد کرد. همچنین تسلا بالاخره سرمایه گذاران بیشتری پیدا کرد.گویی همه چیز به طور ناگهانی بهبود یافت.
در سال ۲۰۱۰ همه چیز تغییر کرد، در ژوئن آن سال، تسلا ۲۲۶ میلیون دلار سهام را به صورت عمومی عرضه کرد – اولین شرکت خودروسازی در عرضه سهام از زمان فورد در سال ۱۹۵۶٫ در همان عرضه، ماسک مقداری از سهام خود به ارزش ۱۵ میلیون دلار را فروخت تا وضع مالی خود را به حالت عادی باز گرداند.
ایلان ماسک در حوزه های دیگری هم مورد توجه قرار گرفت. وی الهام بخش رابرت داونی جونیور بازیگر شخصیت تونی استارک در فیلم مرد آهنی، دست کم در بخش هایی بوده است. این کارآفرین حتی نقش کوچکی در فیلم مرد آهنی ۲ داشته است.
با این حال زندگی شخصی ایلان ماسک فراز و نشیب های زیادی داشته است.در سال ۲۰۰۸ ماسک با بازیگر انگلیسی تلولاه ریلی ملاقات کرد، آن ها در سال ۲۰۱۰ ازدواج کردند و در سال ۲۰۱۲ از یکدیگر جدا شدند. در جولای سال ۲۰۱۳ آن ها بار دیگر ازدواج کردند اما در دسامبر سال ۲۰۱۴ ماسک برگه های طلاق را پر کرد اما از ادامه تشریفات اداری صرف نظر کرد؛ تا اینکه در مارس سال ۲۰۱۶ ریلی تقاضای طلاق کرد.
اگرچه اوضاع کاری به خوبی پیش می رود. تا پایان سال ۲۰۱۵، اسپیس ایکس وظیفه ۲۴ پرتاب را بر عهده داشت، مأموریت هایی چون تجهیز دوباره ایستگاه فضایی بین المللی و در این مدت رکورد های فراوانی را ثبت کرد. تازه ترین آن، فرود موفقیت آمیز راکت فالکون ۹ اسپیس ایکس روی آب به عنوان اولین راکت مداری قابل استفاده مجدد بود.
ایده های جدید ماسک متوقف نمی شوند، حتی همچنانکه درگیر انرژی خورشیدی، خودروهای الکتریکی و استعمار مریخ است، چیزی را طراحی کرده است که هایپرلوپ (Hyperloop) نام دارد. سیستم حمل و نقلی که می تواند شما را در ۳۰ دقیقه میان لس آنجلس و سانفرانسیسکو جا به جا کند. اما وی هنوز شرکتی برای توسعه این فناوری خاص تأسیس نکرده است.
و در اواخر سال ۲۰۱۵، ماسک از OpenAI پرده برداشت، سازمانی غیرانتفاعی که برای اطمینان از این که هوش مصنوعی بشریت را نابود نخواهد کرد، تحقیق می کند. این یکی از نگرانی های جدی او است.
ماسک همچنین رویای جاه طلبانه دیگری در سر دارد، و آن تأمین انرژی باتری خودروی های خود از انرژی خورشیدی است. وی برای تحقق این هدف کارخانه عظیم انرژی خورشید به نام «گیگا فکتوری» را در صحرای نوادا تأسیس کرده است که پیش بینی می گردد تا سال ۲۰۲۰ به طور کامل به بهره برداری برسد، این شرکت همچنین سرمایه گذاران بزرگی همچون پاناسونیک را به خود جلب کرده و مشوق های مالیاتی بزرگی هم از طرف دولت دریافت کرده است.
شرکت او، تسلا همچنین قابلیت رانندگی خودران موسوم به «اتو پایلوت» را توسعه داده است که هم اکنون در برخی خودروهای این شرکت در دسترس است.